Hirudoterapia polega na wykorzystaniu leczniczych właściwości pijawek. Pierwsze kuracje tego typu były przeprowadzane już w starożytności. Przystawianie pijawek miało głównie na celu wyssanie „zepsutej krwi” u chorych. Dziś wiadomo również, że ślina tych bezkręgowców zawiera dużo substancji aktywnych, które wpływają pozytywnie nie tylko na zdrowie, ale też na urodę. Pijawki są więc wykorzystywane zarówno w medycynie niekonwencjonalnej, jak i dermatologii oraz kosmetologii.
Hirudoterapia – właściwości śliny pijawek
Dotychczas odkryto ponad 100 substancji czynnych, które znajdują się w ślinie pijawek. A to nie koniec, bo nie wszystkie zostały jeszcze zidentyfikowane. Za najważniejszy składnik uznaje się hirudynę – głównie ze względu na jej właściwości przeciwzakrzepowe. Jest to nieenzymatyczny polipeptyd, który składa się z 65 aminokwasów (najważniejsze to glutamina i asparagina). W ślinie pijawek znajdują się też engliny, czyli niskocząsteczkowe białka (inhibitory czynników odpowiadających za powstawanie stanów zapalnych, wykazujące działanie antyoksydacyjne). Ponadto, substancja ta zawiera antyestylazę, dzięki której elastyna nie ulga degradacji, co wpływa korzystnie na jakość i kondycję naszej skóry.
Kolejnym atutem, wynikającym z substancji obecnych w ślinie pijawek, jest działanie przeciwzapalne oraz stymulujące procesy rozkładu trójglicerydów (co pozwala m.in. na redukowanie cellulitu). Omawiana substancja zawiera też neuroprzekaźniki, które odpowiadają za przewodzenie impulsów nerwowych. W tej grupie znajdują się dopamina, serotonina, histamina oraz acetylocholina – wykazujące duży potencjał w leczeniu depresji czy schizofrenii. Warto też wspomnieć o endorfinach, zwanych inaczej „hormonami szczęścia”, które mają działanie przeciwbólowe i uspokajające.
Hirudoterapia, poza zastosowaniem kosmetycznym, wpływa pozytywnie na nasze zdrowie. Pomaga w zmaganiach z żylakami, zakrzepowym zapaleniem żył, alergiami czy migrenowymi bólami głowy. Jest to również idealne rozwiązanie na nadciśnienie i niedociśnienie, impotencję, prostatę, choroby płuc oraz serca, hemoroidy lub miażdżycę. Te niepozorne bezkręgowce wykazują więc bardzo dużo zastosowań leczniczych i kosmetycznych.
Jak wyglądają zabiegi hirudoterapii?
Przed przeprowadzeniem hirudoterapii osoba wykonująca zabieg określa liczbę oraz wielkość pijawek, które mają zostać użyte. Uwzględnia wtedy różnorodne czynniki, m.in. płeć, wiek, wagę czy psychiczne nastawienie pacjenta, jak również porę roku oraz warunki pogodowe. W obszarze poddawanym kuracji stosuje się zazwyczaj od 2 do 10 pijawek (w zależności od zapotrzebowania). Taki zabieg trwa od 45 do 90 minut i powinien być powtarzany co 3-5 dni. Co więcej, trzeba pamiętać, że konkretna pijawka może być używana wyłącznie przez jedną osobę – aby wyeliminować ryzyko przenoszenia chorób. W związku z tym, po zabiegu pijawki są poddawane procesowi uśmiercania w alkoholu (7-40%), a następnie utylizowane (spalane).
Obecnie można wyróżnić około 20 terapii, w których wykorzystywane są właściwości pijawek. Najważniejsze i najpopularniejsze są metody miejscowe oraz kompleksowe. W pierwszym przypadku chodzi o zastosowanie substancji zawartych w ślinie pijawek. Ma to na celu rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększenie przepuszczalności błon położonych blisko komórek (poprzez działanie hialuronidazy). Dzięki takiej terapii łagodzone są miejscowe dolegliwości, m.in. owrzodzenia. Natomiast drugi rodzaj kuracji polega na leczeniu całościowym. Zwolennicy terapii kompleksowych twierdzą oczywiście, że tego typu działanie daje najlepsze rezultaty. Warto też wspomnieć o hirudohemoterapii (polegającej na wprowadzeniu hirudozwiązków do organizmu pacjenta) oraz hirudoenergoterapii (jej celem jest oddziaływanie na centra energetyczne pacjenta).
Jeżeli chodzi o kuracje typowo kosmetyczne, wiele z nich polega na kąpielach energostymulujących z wysuszonymi oraz sproszkowanymi pijawkami. Innym sposobem jest np. moczenie obszaru zabiegowego w wodzie, w której te stworzenia przebywały przez okres od 5 do 10 dni. W kosmetyce wykorzystuje się też terapie hybrydowe, polegające na stosowaniu wyciągu z pijawek lekarskich (w maseczkach, kremach, maściach). Preparaty zawierające krew tych stworzeń, wymieszaną z olejkami zapachowymi, były używane m.in. przez słynne japońskie gejsze. Przeprowadzono nawet badania, które potwierdziły wspaniałe działanie wydzieliny z gruczołów ślinowych pijawek. Ta substancja ma korzystny wpływ na napięcie, dotlenienie oraz ukrwienie skóry.
Z kolei maseczka zawierające krew pijawki ma właściwości liftingujące. Przyczynia się ona również do nawilżenia obszaru zabiegowego oraz spłycenia zmarszczek i zmniejszenia przebarwień. Ponadto, krew pijawki, obecna w takim preparacie, regeneruje skórę dotkniętą zmianami trądzikowymi. Wśród zalet tej substancji wymienia się też redukowanie cellulitu, pajączków naczyniowych czy problemów wynikających z łuszczycy.
Kosmetyki zawierające ekstrakt ze śliny pijawki
Na rynku kosmetycznym są dostępne różnorodne preparaty, które zawierają m.in. wyciągi z pijawki lekarskiej. W szczególności chodzi tu o ekstrakt ze śliny tego stworzenia, sproszkowaną formę bezkręgowca lub wyciąg z jego zarodków. Składniki te są często uzupełniane o skrobię, witaminy (A, B, C, F), różę chińską, oliwę z oliwek lub inne substancje aktywne, które wpływają na regenerację skóry, zahamowanie procesu starzenia, likwidację zaburzeń pigmentacyjnych, zwiększenie elastyczności i nawilżenia. Pamiętajmy jednak o tym, że hirudoterapia jest najskuteczniejsza wtedy, gdy przeprowadza ją wykwalifikowana osoba. Można wtedy liczyć na wybór właściwej metody oraz odpowiednich preparatów.
Zalecenia przed zabiegiem i po jego wykonaniu
Przystępując do hirudoterapii trzeba pamiętać m.in. o tym, aby przed zabiegiem używać bezzapachowych produktów kosmetycznych, np. takich przeznaczonych do pielęgnacji dzieci. Zbyt intensywny zapach może bowiem sprawić, że pijawki będą niechętne do przyssania się do obszaru poddawanego kuracji. Ponadto, zarówno 24 godziny przed wizytą w gabinecie, jak i po zabiegu, nie należy spożywać alkoholu oraz dużych ilości mocnej herbaty bądź kawy. W przeciwnym razie może dojść do zbyt dużego rozszerzenia naczyń krwionośnych i przedłużonego krwawienia
Po skorzystaniu z takiej terapii trzeba też pamiętać o tym, aby nie rozdrapywać ranki powstałej po ugryzieniu przez pijawkę (najlepiej w ogóle nie dotykać tego obszaru). Co więcej, przez 24 godziny po zabiegu nie należy moczyć w wodzie obszaru poddawanego kuracji. Natomiast przez 2-3 dni po wizycie w gabinecie trzeba ograniczyć wysiłek fizyczny.
Czy są jakieś skutki uboczne po hirudoterapii?
Do przykrych konsekwencji, spowodowanych hirudoterapią, dochodzi bardzo rzadko. Mogą one jednak być niebezpieczne dla organizmu. Jednym z najgroźniejszych efektów ubocznych jest wydłużony czas krwawienia (w szczególności u osób starszych). Najbardziej narażone są na to konkretne partie ciała, m.in. nos, krtań, gardło, przełyk, odbyt, pochwa oraz pęcherz moczowy. Po około trzech dniach krwawienie ustępuje, a ogólne samopoczucie pacjenta wraca do normy. Innym, niepożądanym następstwem leczenia za pomocą hirudoterapii, jest miejscowe zapalenie skóry – spowodowane bakteriami Aeromonas veronii (żyją one w symbiozie z pijawkami). Narażone są na to przede wszystkim osoby z obniżoną odpornością. Zakażeniu bakteryjnemu towarzysz wtedy wysoka temperatura ciała oraz świąd. W przypadku takiej infekcji konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii.
Przeciwwskazania do wykonania zabiegu
Przeciwwskazania do wykonania zabiegu hirudoterapii są dzielone na bezwzględne oraz względne. Do pierwszej grupy zalicza się:
- ciążę – związki zawarte w ślinie pijawek mogą spowodować poronienie, natomiast przy ewentualnym zakażeniu bakteriami Aeromonas hydrophila trzeba stosować antybiotykoterapię;
- hemofilię bądź inne choroby krwi, związane z niedoborem czynnika krzepnięcia krwi;
- zaawansowaną anemię.
Przeciwwskazania, które nie wykluczają całkowicie hirudoterapii, ale wymagają zachowania należytej ostrożności, to:
- nadżerkowe zapalenie błony śluzowej żołądka i krwawienie z przewodu pokarmowego;
- stosowanie leków rozrzedzających krew, m.in. kwasu acetylosalicylowego lub innych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
- hipotomia (ciśnienie nie może być niższe niż 80/60, ponieważ zabieg może spowodować zasłabnięcie).
Hirudoterapia nie powinna być również wykonywana w trakcie:
- miesiączki;
- przy wysokiej temperaturze ciała, aktywnej gruźlicy lub u osób zarażonych wirusem HIV;
- złego samopoczucia;
- choroby psychicznej;
- u dzieci poniżej 10. roku życia.
O czym jeszcze pamiętać?
Hirudoterapia jest zabiegiem, który zdobywa coraz więcej zwolenników. Z każdym rokiem przybywa gabinetów kosmetycznych i medycznych, oferujących tę niekonwencjonalną metodę. Wynika to przede wszystkim z korzyści, jakie zapewnia hirudoterapia, a więc z rosnącego zainteresowania tą kuracją. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z pewnego ryzyka, które niesie za sobą zabieg z pijawkami. Z pewnością warto wybrać renomowaną placówkę, z wykwalifikowanym i doświadczonym personelem. Ponadto, przed rozpoczęciem zabiegu hirudoterapeuta powinien omówić szczegółowo m.in. przebieg kuracji, zalecenia oraz wszelkie przeciwwskazania. Dużo łatwiej będzie wtedy osiągnąć zadowalające efekty lecznicze i upiększające, bez skutków ubocznych.
Joanna Dryhynycz, kosmetolog Qclinique
Absolwentka Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Planuje rozpocząć studia magisterskie w Warszawie oraz dalej kształcić się w dziedzinie kosmetologii. Swoją przygodę w branży beauty rozpoczęła jako manicurzystka oraz pedicurzystka. Jej głównym celem jest rozwój zawodowy. Jest osobą ambitną i pozytywną. Chętnie zdobywa wiedzę na temat kosmetologii oraz medycyny estetycznej. Jako osoba energiczna uwielbia poznawać nowe miejsca i ludzi oraz podróżować. Natomiast w chwilach wyciszenia wczytuje się w dobre kryminały.
Bibliografia
- https://kosmetologia.com.pl/hirudoterapia-pijawki-w-kosmetologii/
- https://portal.abczdrowie.pl/hirudoterapia
- http://www.med-bertarogus.pl/maseczka-liftingujca-z-pijawek
- https://www.pijawki.org/pijawki-kosmetologia
- Kosmetologia estetyczna, 1 (1), 2012, str. 50-53
- http://www.ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/03%20%20hirudoterapia%20za%20i%20przeciw.pdf
- http://medicalart.com.pl/hirudoterapia.html
